Özükavak Kasabası, Yozgat ilinin Çekerek ilçesine 20 Km, Kadişehri ilçesine ise 10 Km uzaklıktadır.Çekerek ilçesinden kasabaya doğru gittikçe yükselen arazi yapısıyla, burada rakım 925 m ye ulaşır. Deveci Dağının eteğinde kurulmuş olan kasaba geniş yaylalara sahiptir.Özükavak Kasabasının tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Burada Hitit ve Roma-Bizans dönemine ait bulgulara çok miktarda rastlanır. Danişmentli, Selçuklu ve Osmanlı döneminde de yerleşim yeri olarak seçilmiş bir yerdir. Beldenin kuruluşuna dair ilk resmi kayıtlar 1530 Kanuni Sultan Süleyman dönemine rastlamaktadır.
Bu konuda 387 numaralı Muhasebe-i Vilayeti Karaman ve Rum Defterindeki kayıtlara göre;"ÖZİ-KAVAĞI" adıyla Sivas Sancağı, Zile Kazasına bağlı sekiz nahiyeden biridir. Daha sonraları idari değişiklikle Kadışehri Deveci adıyla kaza olunca, şimdi bağlı olduğu Çekerek ilçesiyle birlikte buraya bağlanacaktır. Osmanlı Devletinin son zamanlarında, otlakıye anlaşmazlığı ve vergi yüzünden bir takım olaylar olmuştur. Bu konu ile ilgili Abdülaziz Dönemine ait ferman bulunmakta olup, buradan bir kısım halkın Tokat iline göç ettirildiği kayıtlıdır. (Bahsedilen fermana ulaşılmamıştır.)
Özükavak Kasabası az engebeli yüksekçe arazi yapısıyla buğday tarımına oldukça elverişlidir. Kendi ismi ile anılan Kavak Özü deresinin kenarlarında az miktarda sulanabilir arazisi bulunmaktadır. Sulanabilir yerlerde sebze ve meyve yanında şeker pancarı ekimi de yapılmaktadır. Buğday üretimi yanında, nadas araziyi boş bırakmamak için nohut, mercimek ve fiğ ekimi yapılarak gelir sağlanır.
Özükavak Yaylası ve Deveci Dağları flora çeşidi bakımından oldukça zengin olup, arıcılık için aranılan bir yerdir.
Kasaba halkı da arıcılığa özen göstermekte olup, dışardan da bu yerlere arı getirilerek bal üretiminde bulunulur. Yayla ve kasaba içme suyu yönünden de zengindir. Kasabada hayvancılık, başlıca geçim kaynağı olup, büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayışı fazladır. Geniş arazi ve otlak zenginliği mera hayvancılığının gelişmesini sağlamıştır. Av hayvanları bakımından da tavşan, keklik bol miktarda bulunur.
İç Anadolu iklimine sahip olup, yağışlar bahar ve kış aylarında toplanmıştır. Rakımın yüksek oluşu yaz sıcaklığının yerini nispeten serinliğe bırakmaktadır. Kışlar ise daha sert geçmektedir. Bitki örtüşü iklime bağlı olarak bahar dokulu otsu bitkiler yanında, dağların büyük kısmı baltalık meşe ormanları ile kaplıdır. Su başları ve dere kenarlarında kavak ve söğüt ağaçları görülür. Kasaba 450 hane 3500 nüfusa sahipken, bu sayı 2000 genel nüfus sayımında 2580 e düşmüştür. Nüfusun azalması işsizliğe bağlı göçe bağlanmaktadır. Kasabada nüfus artışı yüksek olup genç nüfus sayışı da fazladır. Göç daha ziyade büyük şehirlere olmaktadır. Çekerek ilçe merkezinde de kasabalı aile sayısı fazladır. Kasabada bölge ilköğretimi bulunmakta olup, eğitim öğretim burada sürdürülmektedir. Çevre köylerden taşımalı öğrenciler de burada okumaktadırlar. İlkokulun ilk açılış tarihi 1950'dir. Lise seviyesinde öğrenim görmüş kişi sayışı kasaba nüfusuna göre normalken, yüksek okul mezunu sayışı azdır.
Kasaba 1976 yılında belediyelik olmuştur. Bağlarbaşı ve Gültepe adlı iki mahallesi vardır. Kasabada P.T.T. binası, 1000 abonelik telefon hattı bulunmaktadır. Çekerek-Kadişehri yolu üzerinde kurulu kasabanın ulaşımı daha ziyade kendi vasıtaları ile sağlanmaktadır. Bu yol çok işlek değildir. Kasabada gelenekler kuvvetli bir şekilde yaşatılır. Kadın, misafirler çok yakını olmayınca erkekle aynı sofraya oturmaz, ayrı ayrı ağırlanır. Kadınlar sokakta erkeğin önünden geçmezler. Büyüklere saygı önemlidir. Evlenmelerde başlık parası geleneği yeskiye oranla azalmıştır. Kız tarafı bir miktar başlık parası alarak evliliğe rıza gösterir. Ancak bu aldığı parayı kızma tekrar çeyiz olarak harcar. Bütün mesele evlilikte masrafların büyük kısminin erkek tarafına düşmesidir. (Başlık parası Anadolu'da Etilerden kalma bir gelenektir). Dini bayramlarda, cenaze ve düğün merasimlerinde, kasaba halkında tam bir birliktelik ve dayanışma görülür.
Alıntı: ozukavak.com
